Tag archieven: ziel

Ziel

rob rond„Ha Peter, hoe is ie?”
„Maar ik ben Peter helemaal niet.”
„O sorry. Vanuit de verte dacht ik eerst dat jij het was, toen dacht ik dat je broer het was, maar nu zie ik dat jij het niet bent en dat je broer het ook niet is.”

Gênant, iemand aanzien voor een ander. Maar er zijn grotere problemen. Bijvoorbeeld: wie ben je zelf? En wat is dat ‘zelf’? Je ziel? En waar zit die dan wel?

Begin vorige eeuw had de Amerikaanse arts Duncan MacDougall een opzienbarende ontdekking gedaan. Hij stelde bij verschillende patiënten vast dat ze onmiddellijk na hun zieltogen 21 gram lichter waren. Bij honden bleef het gewicht gelijk. Conclusie van MacDougall: mensen hebben een ziel, honden niet. Jammer voor de dokter, maar wetenschappers wisten zijn proef niet te herhalen. En af ging MacDougall.

Over de ziel bestaan al duizenden jaren gedachten. In het Griekenland van voor de euro sloegen Plato en Aristoteles erover aan het filosoferen. Later kaapten religieuze types het vluchtige geval. De ziel zou onsterfelijk zijn en God toebehoren. Erg veel houvast bood het allemaal niet.

Inmiddels is de neurowetenschap aan zet. ‘Wij zijn ons brein’, zo betitelde neurobioloog Dick Swaab zijn standaardwerk. Reactie van De Speld: niet Dick Swaab zelf, maar zijn brein blijkt de bestseller te hebben geschreven. Schandalig om je zomaar andermans werk toe te eigenen!

Sinds de tv-serie ‘De Volmaakte Mens’ , waarin schrijver Bas Heijne de toekomst van de mens onder de loep neemt, dienen wij te begrijpen dat wij niemand zijn zonder de zak met op elkaar afgestemde onderdelen waaruit wij allemaal bestaan. Sterker nog, in die zak zit geen aanwijsbare  kern die ons ‘ik’ vormt. Sterker nog, als er onderdelen stuk gaan, bijvoorbeeld bloedvaten in je hoofd, kan je persoonlijkheid zomaar plaatsmaken voor een andere. Ergo dus derhalve: je ‘zelf’ is een illusie. Wij bestaan helemaal niet. Dus, Mark Rutte, geen ik, dan ook geen Dikke Ik.

Dat valse ‘zelf’ past keurig in een rijtje andere illusies, zoals kleur en tijd. Rood, groen en blauw zijn een vertaling die ons oog en brein maken van lichtgolven. Die golven zijn echt, de kleur is nep. Tijd bestaat helemaal niet, die hebben wij verzonnen om materiële veranderingen voorspelbaar te maken: dag en nacht, eb en vloed, zomer en winter. Voor ons gemak hebben we ooit eens een toestel gebouwd dat regelmatige bewegingen uitvoert en daaraan ijken we de snelheid van materiële veranderingen in de wereld om ons heen: de klok.

Als onze onderdelen samen onze persoonlijkheid uitmaken, mag je dan aan het knutselen slaan ter verbetering? Over een kunstheup of een siliconenborst doen we niet moeilijk, maar moet je DNA willen versleutelen om je kind mooi, slim en hetero te maken? Nu is dat nog discutabel, maar straks gaat het gewoon gebeuren. Waarom? Omdat het kan. Niet dat je dan een betere wereld krijgt, want daarvoor zou je om te beginnen moeten weten hoe een betere wereld er uitziet.

Klopt het dat de persoonlijkheid een illusie is? Ik geloof er niks van. De persoonlijkheid bestaat wel degelijk, is kneedbaar, wordt gevormd en beïnvloed door genen, drugs, beroerte of alzheimer. En kan verdwijnen door coma of dood. Onveranderlijkheid, dat is de illusie. De illusie is een illusie.

Bestaat de ziel? In de piepjonge Angelina Jordan uit Noorwegen en Amira Willighagen uit Nijmegen zouden mensen een ‘oude ziel’ kunnen herkennen. Waarom, vraag je je dan af, herhalen die ‘oude zielen’ iets wat zij gehoord hebben en komen ze niet met iets nieuws?

Aanwijzingen voor het bestaan van de ziel zijn er niet. Wie erin gelooft, wíl erin geloven. Dat mag. Dat geloof wordt er op den duur wel uitgesleuteld als rationalisten de overhand krijgen of ingedokterd als fundamentalisten de oorlog winnen.

Sleutelen aan de ‘ziel’, willen we dat? Als je er Hitlers en Stalins mee vermijdt, hoe kun je er dan tegen zijn? Alleen, hoe weet je zeker dat je ze vermijdt en niet perfectioneert? Wacht u voor ‘De tuinman en de dood‘.