Of een Europees land al dan niet lid is van de EU, merk je daar in je persoonlijke leven iets van?

Ik wel.

Op een dag in 1968 sloeg ik De Gelderlander open op een pagina met een foto van een sympathiek ogende jongeman. ‘Nieuwe sologitarist uit Zwitserland voor The Counts’, stond er. De Nijmeegse band was weer compleet.

Een paar maanden later trad ik zelf als sologitarist toe tot The Counts.
„Waar is de Zwitser gebleven?”, vroeg ik.

Tja, diezelfde Gelderlander was ook op de bureaus van de vreemdelingenpolitie beland. De jonge Zwitser werd bij de kraag gevat en kreeg met gitaar en al een enkeltje vaderland. Waarom? Omdat zijn land geen lid was van de EEG, zoals de EU toen heette. Dankzij onze wakkere overheid bleven The Counts van vreemde smetten vrij. En profiteerde ik.

Een paar jaar later kwam onze Haagse band Cobra, bekend van radio en tv dankzij een paar hitjes, in het vizier van de vreemdelingenpolitie. Die wilde zanger Winston Gawke het land uit hebben. Waarom? Hij kwam uit Londen en zijn land was geen lid van de EEG.

Die jongen gaan ze heus niet uitzetten, dacht ik, want dan klapt onze groep en dan verliezen de Nederlandse bandleden hun inkomen. Hoe naïef kun je zijn? Gelukkig trad het Verenigd Koninkrijk op 1 januari 1973 toe tot de Europese club. Winston mocht blijven. Saved by the bell.

Dat is de vooruitgang, dacht ik tevreden. Alle Menschen werden Brüder.

Vooruitgangsgeloof, het speelt me nog dagelijks parten – de gedachte dat we ons strompelend en struikelend naar een betere toekomst begeven.

Elke ochtend rond vijf uur stormt bij een groot landhuis in mijn dorp een golden retriever af op de krantenbezorger, die hij vanachter een hek begroet met een valse blik, vuil grommend tussen ontblote tanden door,  af en toe sneu keffend als een teckel. Dat doet dat beest zeker al zo’n vijf jaar. Het schepsel is na 1.500 keer dezelfde ervaring – in de ochtend komt steeds op dezelfde tijd een menspersoon langs die vervolgens rustig iets aflevert en dan steevast weer vertrekt – niet in staat om de gebeurtenis te herkennen en in te zien dat alarm overbodig is. Dat het baasje de gebeurtenis zelf besteld heeft, is voor de hond niet gemakkelijker te begrijpen dan E=MC².

1.500 keer hetzelfde meemaken en dan nog niet snappen wat er aan de hand is – is dat dom of niet?

Zo vliegen vogels onder de voorwielen van je auto, blijft de rups doorlopen naar je schoen terwijl je stampvoetend hebt gewaarschuwd en probeert een haas door voorlangs te glippen aan de aanstormende trein te ontkomen. Een mensaap is niet in staat een soortgenoot kenbaar te maken achter welk kastdeurtje een banaan ligt.

Dan snap je hoe slim mensen zijn. En dat hebben we te danken aan die ene kwaliteit die ons van de rest der schepselen onderscheidt: de rede.

Dankzij de rede kennen we logica, we zien verbanden tussen gebeurtenissen, oorzaken, zelfs oorzaken achter oorzaken. We knutselen dat het een lieve lust is, zetten de wereld naar onze hand, we vliegen naar de maan. Not even the sky is the limit.

Dat doen we samen. Want zo slim zijn we dan ook weer niet, dat we dat in ons eentje zouden kunnen. Samen staan we sterker.

De rede, de ratio, heeft ons vooruitgang gebracht. Van ons verstand moeten we het hebben. De emotie is er voor andere zaken. Vermenging leidt tot ellende. Waar de emotie de overhand krijgt, raakt de rede verduisterd.

In een democratie stop je verduistering door besluiten aan de rede toe te vertrouwen, aan mensen met een langetermijnvisie die deskundigheid inhuren. Dat gaat niet altijd goed, maar het is het beste wat we hebben.

Leken zien en voelen vooral de nadelen op de korte termijn. Wantrouwen in de politiek is het gevolg. En wantrouwen in deskundigen. In de media, wanneer die weigeren het wantrouwen in gelijke mate te delen.

Het laatste wat de politiek dan moet doen, is het woord aan de leken geven. Dat woord heet referendum. En het gevolg is achteruitgang.

De golden retriever heeft geblaft: Brexit! Het woord was aan de leken. Vooruitgang is slechts een slingerbeweging en de slinger gaat nu de andere kant op. Merde! Scheiße! Shit!

________________________________

Reageren kan hier.