Idioten en schurken

rob rondAls zoon van een gezagsgetrouwe eenvoudige burger treed je de wereld allicht met blauwe ogen tegemoet. Zie je het levenslicht in een milieu van politici of autohandelaren, dan kun je je een minder naïeve start voorstellen.

Met mijzelf als uitgangspunt dacht ik blauwogig dat mensen, allen gemaakt van hetzelfde spul, in beginsel even slim, muzikaal en solide waren.

De noodzaak tot bijstellen deed zich al vroeg voor. Tijdens zang op school hoorde ik harmonieën voorbijkomen die pas over generaties worden begrepen. En bij de leesles had ik stiekem het boek al uit terwijl klasgenootjes nog over de woorden van pagina drie struikelden.

Daarna begonnen volwassenen door de mand te vallen. Bij een voorloper van de Cito-toets vertelde mijn broer dat hij van ‘De Vuurvogel’ van Stravinsky hield. ‘Zeer muzikaal’, concludeerden de psychologen die de schooltest afnamen. Mijn broer kende het werk niet. Hij had die naam uit de platenkast van mijn vader. Dit voorval heeft mij met een levenslang wantrouwen jegens de psychologie opgezadeld.

Voor de jongere lezers zal ik ‘wantrouwen jegens de psychologie’ even vertalen: ‘wantrouwen richting de psychologie’, of zo je wilt: ‘wantrouwen naar de psychologie toe’. Ziezo, is dat ook weer aangepast aan de moderne tijd.

We kregen op het gym in Nijmegen een nieuwe rector. In de aula stelde hij zich voor aan de hele school met de woorden: „Ik ben van plan mij intensief met jullie te bemoeien. Ik ben van plan mij zo intensief met jullie te bemoeien dat jullie het zelf niet zullen merken.”

Ik, 14 jaar oud, dacht meteen: die vent is niks. Een paar jaar later schopte hij me van school omdat mijn haarlengte die van de Beatles begon te naderen. Dat was bemoeienis die ik wel degelijk merkte. Een klasgenote vertelde me naderhand hoe zijn bemoeienis zich nog meer uitte: tijdens schoolfeestjes drong hij zich met een borrel te veel achter de kiezen op aan meisjes op de dansvloer.

„Een crisis als die in de jaren dertig kan niet meer voorkomen”, vertelde onze leraar Engels tijdens de les, „want tegenwoordig weten ze hoe ze dat kunnen voorkomen.” De man was van 1906, dus hij heeft de crisis van 2008 niet meer meegemaakt.

Na school kwam ik in de grote boze wereld terecht. Hoe boos die wereld was, had mijn vader aan den lijve ondervonden. Hij zat in een Jappenkamp waar hij getuige was van de onthoofding van een jongen omdat die brood had gejat. Zijn jongere broer, 23 jaar oud destijds, kwam niet terug uit Bergen-Belsen. En na de oorlog betaalde onze overheid mijn vaders soldij niet uit. Hoe kan het dat die man naïef is gebleven?

In die grote boze wereld gebeurde veel. In Amerika werd een president vermoord. Een andere president had de kluit belazerd en moest aftreden. In Nederland werd Pim Fortuyn afgeknald, daarna werd Theo van Gogh aan het mes geregen. Ook bescheidener leed kwam voor. De reljournalist Willem Oltmans kreeg een schadevergoeding van miljoenen toegekend omdat de Nederlandse overheid, met name minister Joseph Luns van Buitenlandse Zaken, hem het werken onmogelijk had gemaakt.

Ook nu zie je rare dingen. Veel mensen juichen een oproerkraaier aan het hoofd van een ledenloze partij toe, een man die de parlementaire omgangsvormen heeft verrijkt met ongenuanceerde taal. Kut wel eigenlijk.

Dachten velen wellicht dat het na de Tweede Wereldoorlog met veroveringsoorlogen in Europa gedaan was, bestaat Rusland het om een schiereiland in te pikken dat rechtens een ander land toebehoort. En Amerika is in de ban van een presidentskandidaat die niet alleen blond oogt, maar ook klinkt: er is niks mis met zijn handen en een zeker lichaamsdeel is ook pico bello in orde. Moet deze man in het machtigste land ter wereld over leven en dood gaan beschikken?

In een zo rommelige wereld, waarin hoge bomen ook raar doen, mag je blij zijn met structuren die de zaak enigszins bij elkaar houden en geschillen dempen door het gesprek. De Europese Unie is zo’n structuur. Daarin werken landen samen die elkaar in voorbije eeuwen meer dan eens naar het leven stonden: Frankrijk en Duitsland. Hoe dom, hoe kortzichtig moet je zijn om door die samenwerking een streep te willen zetten?

We zullen wereldwijd, ook bij ons, last blijven houden van idioten en schurken. Met ons allen zijn we beter af binnen een club van gedeelde belangen. Er zijn halfzachten die deze club het liefst om zeep willen helpen. Trap er niet in!

_________________________________

Reageren kan hier.